Դաս 25. (19.04-23.04)Կրկնել «Ներքին էներգիա» թեման և պատրաստվել գրավոր. Տեսակարար ջերմունակություն.Ջերմային հաշվեկշռի հավասարումը.

1. Մարմինների որ հատկությունն է բնութագրում տեսակարար ջերմունակությունը:

Մարմիններն օժտված են այնպիսի հատկությամբ, որ տվյալ պայմաններում միևնույն զանգվածով տարբեր մարմիններ նույն չափով տաքացնելու համար պահանջվում են տարբեր ջերմաքանակներ: Մարմնի այդ հատկությունը բնութագրում են մի ֆիզիկական մեծությամբ, որն անվանում են տեսակարար ջերմունակություն:

2.Որ ֆիզիկական մեծությունն են անվանում ( նյութի) տեսակարար ջերմունակություն:

Այն ֆիզիկական մեծությունը, որը ցույց է տալիս, թե որքան ջերմաքանակ է անհրաժեշտ նյութի 1 կգ-ը 1°-ով տաքացնելու համար, կոչվում է այդ նյութի տեսակարար ջերմունակություն:
Մարմնի ջերմային հատկությունները բնութագրող այն ֆիզիկական մեծությունը, որը հավասար է մարմնին հաղորդած ջերմաքանակի հարաբերությանը մարմնի զանգվածին և մարմնի ջերմաստիճանի փոփոխությանը, կոչվում է տեսակարար ջերմունակություն:

3.Ինչ միավորով է չափվում տեսակարար ջերմունակությունը:

Նյութի տեսակարար ջերմունակության միավորը ՄՀ-ում չափվում է ջոուլը բաժանած կիլոգրամ անգամ աստիճանով (1 Ջ/(կգ °C)):

4.Գրել տեսակարար ջերմունակությունը սահմանող բանաձևը:

c=Q/m(t2-t1)

5.Ինչու մեծ լճերի, ծովերի առափնյա վայրերում եղանակը մեղմ է:

Ծովափնյա բնակիչները լավ են զգում ջրի մեծ տեսակարար ջերմունակության ազդեցությունն իրենց վրա: Պատճառն այն է, որ ծովերը ոչ միայն դանդաղ են տաքանում գարնանը, այլև դանդաղ էլ սառչում են աշնանը՝ մեծ ջերմաքանակ տալով շրջապատին: Աշնանային տաք եղանակը պահպանվում է երկար ժամանակ, ուստի ձմեռը ծովամերձ վայրերում, որպես կանոն մեղմ է:

6.Ինչ բանաձևով են որոշում տաքանալիս մարմնի ստացած ջերմաքանակը: Իսկ սառչեիս մարմնի տված ջերմաքանակը:

Q=cm(t2C°−t1C°)

7.Ձևակերպեք ջերմափոխանակման օրենքը:

Եթե ջերմափոխանակությանը մասնակցող մարմինների համակարգը մեկուսացնենք արտաքին միջավայրից, ապա որոշ ժամանակ անց այդ մարմինների ջերմաստիճանները կհավասարվեն: Այդ ընթացքում տաք մարմինների տված Q1 ջերմաքանակի և սառը մարմինների ստացած Q2 ջերմաքանակի գումարը զրո է:

8.Գրել ջերմային հաշվեկշռի հավասարումը:

Q1+Q2=0

Դաս 24. Կոնվեկցիա. .Ճառագայթային ջերմափոխանակում

1.Բացատրեք, թե ինչպես է տեղի ունենում ջերմափոխանակումը մթնոլորտի ստորին՝ տաք, և վերին՝ սառը, շերտրրի միջև: Ձեզ հայտնի որ օրենքի վրա է հիմնված այդ ջերմափոխանակումը:

Ջերմափոխանակումը մթնոլորտի ստորին՝ տաք, և վերին՝ սառը, շերտրրի միջև տեղի է ունենում հետևյալ կերպ։Օդի անհավասարաչափ տաքացմամբ պայմանավորված ջերմությունը կարող է շատ արագ փոխանցվել մի տեղից մյուսը։Տաքանալիս օդը ընդարձակվում է և նրա խտությունը դառնում է ավելի փոքր քան շրջապատող սառը օդինը։Այս դեպքում ելնելով Արքիմեդյան օրենքից, որտեղ տաք օդի վրա ազդող աքիմեդյան ուժը գերազանցում է նրա կշիռը ստիպելով , որ նա բարձրանա վեր, իսկ ավելի մեծ խտությամբ սառը օդը իջնի ներքև։Տեղի է ունենում սառը և տաք օդի շերտերի մեխանիկական խառնում, որն ուղեկցվում է ջերմափոխանակմամբ։ Ջերմափոխանակումը հիմնված է կոնվեկցիաի օրենքի վրա։

2.Ջերմահաղորդման որ եղանակն են անվանում կոնվեկցիա: Որն է կոնվեկցիայի և ջերմահաղորդականության երևույթի հիմնական տարբերությունը:

Կոնվեկցիա են անվանում հեղուկի կամ գազի հոսանքների միջոցով կատարվող ջերմահաղորդումը, որը հետևանք է հեղուկի կամ գազի շերտերի անհավասարաչափ տաքացման:

3.Նկարագրեք օդում կոնվեկցիան ցուցադրող փորձը:

Կոնվեկցիայի երևույթը մեծ դեր ունի բնության մեջ։Նրա շնորհիվ մթնոլորտի օդը շարունակ խառնվում է ,որի հետևանքով երկրի բոլոր վայրերում օդն ունի գրեթե նույն բաղադրությունը։ Քննարկենք հետևյալ փորձը։Ուղղաձիգ դրված ապակե խողովակը լցնենք ծխով։Ծուխը սովորաբար երկար մնում է խողովակում։Բայց երբ փորձենք ներքևից խողովակին մոտեցնենք վառվող սպիրտայրոց, ապա տաքացած օդը վեր կբարձրանա շնորհիվ կոնվեկցիայի և շարժման մեջ կդրվի խողովակի ներսի ծուխը որն էլ դուրս կգա խողովակի վերին ծայրից։

4.Նկարագրեք ջրում կոնվեկցիան ցուցադրող փորձը:

Փորձասրվակի մեջ մի կտոր սառույց դնենք և վրան սառը ջուր լցնենք: Սրվակը վերևից տաքացնելիս՝ ջրի վերին շերտերը սկսում են եռալ մինչդեռ ջրի ստորին շերտերը սառն են մնում, անգամ սառույցը չի հալչում: Սա բացատրվում է նրանով, որ տաքացման այս եղանակի դեպքում կոնվեկցիա չի կատարվում: Տաքացած շերտերը բարձրանալու տեղ չունեն. դրանք առանց այդ էլ վերևում են: Իսկ ստորին սառը շերտերը այդպես էլ կմնան ներքևում:

5.Ինչպես է գոյանում ամպը:

Արևը տաքացնում է հատակը, միաժամանակ տաքացնելով նաև մթնոլորտային շերտը: Այդ օդի զանգվածը բարձրանում է վեր, օդը սկսում է սառել, և այդպիսով գոյանում է ամպ:

6.Ինչպես է առաջանում քամին:

Մթնոլորտային բարձր ճնշման վայրից օդի զանգվածը տեղափոխվում է ցածր ճնշման վայր, տաք և սառը օդերի խառնուրդից առաջանում է քամի:

7.Հնարավոր է արդյոք կոնվեկցիան պինդ մարմիններում?

Կոնվեկցիան պինդ մարմիններում հնարավոր չէ, քանի որ պինդ մարմինները չունեն գոլորշիանալու հատկություն:

8.Ինչ է էլեկտրամագնիսական դաշտը: Ինչ վիճակներում կարող է գոյություն ունենալ:

Էլեկտրամագնիսական դաշտը մատերիայի ձև է, որով իրականցվում է լիցքավորված մասնիկների փոխազդեցություն: Էլեկտրամագնիսական ալիքը կարող է գոյություն ունենալ նյութի հետ կամ նյութից դուրս։

9.Ինչ է էլեկտրամագնիսական ալիքը:

Էլեկտրամագնիսական ալիքը ժամանակի ընթացքում էլեկտրական և մագնիսական դաշտերի տարածումն է տարածության մեջ:

10.Ջերմահաղորդման որ եղանակն են անվանում ճառագայթային ջերմափոխանակում: Բերեք մի քանի օրինակ:

Ջերմահաղորդականությունը, որն իրականացվում է ջերմային ճառագայթման արձակման և կլանման միջոցով կոչվում է ճառագայթային ջերմափոխանակություն։Օրինակ՝ ձեռքը ներքևից մոտեցնելով հոսանքին միացված էլեկտրական արդուկին զգում ենք թե ինչպես է ջերմությունն արդուկից հաղորդվում մեր ձեռքին։Արդուկի և ձեռքի միջև կա օդի շերտ։Սակայն օդը վատ ջերմահաղորդիչ է, նշանակում է ,որ ջերմությունն արդուկից մեր ձեռքին ջերմահաղորդականությամբ չի փոխանցվում,չի փոխանցվում նաև կոնվեկցիայով ,ուրեմն՝ ջերմությունը մեր ձեռքին հաղորդվում է ճառագայթային ջերմափոխանակմամբ։

11.Որ մարմինն է ավելի լավ կլանում ջերմային ճառագայթումը՝սև, թե սպիտակ:

Ջերմային ճառագայթումը ավելի արագ կլանում են սև մարմինները: Ամռանը խորհուրդ չեն տալիս կրել մուգ հագուստ, քանի որ այն ավելի արագ է ջերմություն փոխանցում, քան ավելի վառ գույները, հատկապես ՝ սպիտակը:Այսինքն՝ մուգ գույնի մակերևությները ավելի լավ կլանիչներ են քան բաց գույնի մակերևությները ,այդ իսկ պատճառով մուգ գույնի մարմինները ջերմային ճառագայթման ավելի լավ կլանիչներ են։

Կալորիա

Կալորիան ջերմաքանակի արտահամակարգային միավորն է։ Կալորայից բացի տարածված է նաե կիլոկալորիան. 1 կկալ = 1000 կալ։Սկզբում կալորիան սահմանվել է իբբև ջերմության այնպիսի քանակ, որն անհրաժեշտ է 1 գ ջուրը 1 °C տաքացնելու համար։ Մինչև 19-րդ դարի վերջը ո՛չ տաքացման պայմանների, ո՛չ էլ ջերմաստիճանային տիրույթի վերաբերյալ որևէ վերապահում չի արվել։ Այդ պատճառով կիրառվել են տարբեր՝ 0-, 15-, 20-, 25-աստիճանային, միջին, տերմոքիմիական և այլ կալորիաներներ։ 1934-1957 թվականներին ԽՍՀՄ-ում կիրառվել է 20-աստիճանային կիլոկալորիան, որը հավասար է (մինչև 0, 02% ի ճշտությամբ) 1 կգ ջուրը 19, 5 °C-ից մինչե 20, 5 °C տաքացնելու համար անհրաժեշտ ջերմության քանակին։

Օրինակ խնձորի կալորիականությունը՝ 47 կկալ 100 գր-ում

 բրոկոլի կալորիականությունը՝ 33 կկալ 100 գր-ում

ՋերմաքանակԴաս 23. (05.04-09.09)

1. Ինչով են տարբերվում ջերմահաղորդման պրոցեսը և աշխատանքի կատարումը:

Առանց աշխատանք կատարելու մարմնի ներքին էներգիաի փոփոխման պռոցեսը անվանում են ջերմա հաղորդում: Ջերամհաղորդման պրոցեսում աշխատանք չի կատարվում: Իհարկե հնարավոր է, որ երկու պրոցեսները տեղի ունենան միաժամանակ՛ կատարվի և աշխատանք և ջերմափոխանակում:

1. Ինչ է ջերմանաքանակը: 

Ջերամքանակը մարմնի ներքի էներգիաի փոփոխությունն է ջերմահաղորդման պրոցեսում:

1. Ինչ միավորով է արտահայտվում ջերմաքանակը միավորների ՄՀ-ում:

ԿՋ և ՄՋ

1. Որ դեպքում է ավելի շատ ջերմաքանակ պահանջվում՝ նույն զանգվածի գոլ, թե եռման ջուր ստանալու համար:

Եռման ժամանակ՛ եթե ուզում ենք ջերմաքանակը բարձր լինի ուրեմն այն պետք է ՝ եռա:

1. 1լ և 2լ տարողությամբ անոթները լիքը լցված են եռման ջրով: Մինչև սենյակային ջերմատիճանը սառչելիս որ անոթի ջուրն ավելի շատ ջերմաքանակ կկորցնի:

1լ տարողությամբ անոթը ավելի շատ ջերմաքանակ կկորցնի:

1. Նկարագրեք ջերմահաղորդականության երևույթը ցուցադրող փորձը:

1. Թվարկեք մի քանի լավ ջերմահաղորդիչ մի քանի վատ ջերմահաղորդիչ նյութեր:

Լավ ջերմահաղորդիչ մետաղներ են՝ արծաթը, փայտը:
Վատ ջերմահաղորդիչ են՝ օդը , գազերն ու հեղուկները։

1. Ինչու է օդը վատ ջերմահաղորդիչ:

Քանի որ օդը գազ է, իսկ գազերում մոլեկուլների հեռավորությունը մեծ է և մոլեկուլների բախումները հազվադեպ են տեղի ունենում, էներգիան շատ դանդաղ է փոխանցվում մի մոլեկուլից մյուսին:

1. Ինչ կիրառություն ունեն ջերմամեկուսիչ նյութերը:

Ջերմամեկուսիչ նյութերը շատ լայն կիրառություն ունեն շինարարության ոլորտում։

1. Ինչ եք կարծում հնարավոր է ջերմահաղորդականությն երևույթը վակուումում: Ինչու:

Ոչ, որովհետև վակումում մարմնինները չեն փոխազդում:

Դաս 22. (29.03-02.04) §38. Ներքին էներգիա.

1. Մեխանիկական էներգիայի ինչ տեսակներ գիտեք: Բերեք օրինակներ:

Երկու տեսակ՝ կինետիկ և պոտենցյալ: Օրինակ՝ շաժվող օդանավի մեջ նստած ուղևորը օդանավի նկատմամբ զրո կինետիկ էներգիա ունի, սակայն նրա կինետիկ էներգիան Երկրի նկատմամբ փոխարինվում է պոտենցյալով։

2.Ձևակերպեք էներգիայի պահպանման օրենքը: 

Դիմադրության և շխման ուժերի բացակայությամբ մարմնի լրիվ մեխանիկական էներգիան շարժման ընթացքում մնում է հաստատուն՝ պահպանվում է։

3.Ինչպես է փոխվում որոշ բարձրությունից ընկնող գնդիկի էներգիան հենարանին (օրինակ գետնին) հարվածելուց հետո: Խախտվում է արդյոք էներգիայի պահպանման օրենքն այդ ժամանակ: Ինչու՞:

Մեխանիկական էներգիան փոխակերպվում է ջերմայինի,այսինքն ՝դառնում է պոտենցիալ էներգիա։

4.Ինչու է ընկնող գնդիկի հարվածից կապարե թիթեղի ջերմաստիճանը բարձրանում:

Երկու մարմինների մոլեկուլները շփման մակերեսում կատարում են ջերմային շարժում և տաքանում են։

5.Ինչ է մարմնի ներքին էներգիան: Ինչից է կախված այն:

Մարմնի մասնիկների ջերմային շարժման կինետիկ ՝էներգիանրրի և մասնիկների փոխազդեցության պոտենցիալ էներգիաների գումարը  անվանում են մարմնի ներքին էներգիա:

6.Նկարագրեք մի քանի փորձ՝ ապացուցելու համար մարմնի ներքին էներգիայի գոյությունը:

Օդահան պոմպի զանգի տակ դնենք մխոցով գլան։Գլանում կա օդ,իսհ մխոցին դրված է ծանրոց։Երբ զանգից հանենք օդը, գլանի օդը սկսում է ընդարձակվել ևմխոցը բարձրացնում է վերև՝կատարելով մեխանիկական աշխատանք։Նշանակում է գլանի օդը օժտված է ներքին էներգիայով։

7.Բերեք օրինակներ, որոնք համոզում են, որ շփման կամ դիմադրության ուժերի առկայությամբ շարժվելիս փոխվում է մարմնի ֆիզիկական վիճակը:

Եթե փորձենք շարժել սեղանին դրված գիրքը, ազդելով նրա վրա հորիզոնական ուժով, կնկատենք, որ այն սկսում է շարժվել, երբ այդ ուժը հասնում է որոշակի արժեքի: Դա նշանակում է, որ մարմնի վրա այդ ընթացքում ազդում է մեկ այլ ուժ, որը հակառակ է ուղղված կիրառված ուժին և համակշռում է այն: Այն ուղղված է մարմնի հնարավոր շարժման ուղղությամբ: Այդ ուժը գրքի և սեղանի միջև առաջացած դադարի շփման ուժն է: Այդ ուժին մենք հանդիպում ենք, երբ փորձում ենք տեղից շարժել ծանր պահարանը:

8.Ինչն է բնութագրում մեխանիկական էներգիայի փոփոխությունը:

Մեխանիկական էներգիայի փոփխությունը բնութագրում է մարմնի ֆիզիկակն վիճակը։

9.Նկարագրեք փորձ, որտեղ ջերմաստիճանի բարձրացմանը զուգընթաց մեծանում է մարմնի ներքին էներգիան:

Օրինակ՝ ալյումինե լարը մի քանի անգամ ծալելով և ուղղելով տաքանում է և մեծանում է նրա ներքին էներգիան, քանի որ մարմնի ներսում ջերմային էներգիան մեծանում է։

10.Օրինակներով կամ փորձի նկարագրությամբ հաստատել, որ աշխատանք կատարելով կարելի է փոխել մարմնի ներքին էներգիան:

Հենարանի վրա ամրացնենք բարակ պատեր ունեցող արույրե խողովակ: Դրա մեջ մի քիչ եթեր լցնենք և ամուր փակենք, խողովակի վրա պարան փաթաթենք և դրանով շփենք այն՝ արագորեն մեկ այս, մեկ այն կողմ ձգելով պարանը: Որոշ ժամանակ անց եթերը սկսում է եռալ, և առաջացած գոլորշին դուրս է նետում խցանը: Այսինքն, պարանի միջոցով աշխատանք կատարելով շփման ուժերի դեմ` բարձրացրինք խողովակի և նրանում գտնվող եթերի ջերմաստիճանը: Իսկ դա նշանակում է, որ մեծացրինք նրանց ներքին էներգիան:   Նմանատիպ եղանակով մեր նախնիները կրակ են ստացել: Դրա համար նրանք փայտի երկու կտորներ շփել են միմյանց այնքան ժամանակ

11.Ինչ է ջերմահաղորդումը: Կարելի է ջերմահաղորդումը համարել էներգիայի փոխակերպում: Ինչու՞:

Տաք մարմնից սառը մարմնին, կամ մարմնի տաք տեղամասից սառը տեղամասին ներքին էներգիայի հաղորդման պրոցեսը, որն իրականացվում է մոլեկուլների ջերմային շարժման և փոխազդեցության շնորհիվ, կոչվում է ջերմահաղորդականություն:

12.Մարմնի ներքին էներգիան մեծացել է 10 Ջ-ով: Ինչ եք կարծում ջերմահաղորդմամբ, թե աշխատանք կատարելու միջոցով է տեղի ունեցել  ներքին էներգիայի այդ աճը:

Ջերմահաղորդմամբ:

13.Տաք ջուրը խառնել են սառը ջրին: Ինչու է խառնուրդի ջերմաստիճանը բարձր սառը ջրի ջերմաստիճանից, բայց ցածր՝ տաք ջրի ջերմաստիճանից: Բացատրեք՝ հիմնվելով մոլեկուլային-կինետիկ տեսության դրույթների վրա:

Տաք մարմինն իր ջերմությունը փոխանցում է սառը մարմնին, որի արդյունքում ջերմաստիճանները հավասարվում են:

Դաս 20․ (15.03-19.03)Նյութի կառուցվածքը.§32. Ֆիզիկական մարմին և նյութ: Նյութի կառուցվածքը:§33. Ատոմներ և մոլեկուլներ:§34. Մոլեկուլների շարժումը: Դիֆուզիա:

1.Թվարկել ձեր շրջապատի մի քանի առարկաներ և նշել թե ինչ նյութերից է այն պատրաստված:

Մեզ շրջապատող բոլոր առարկաները անվանում են ֆիզիկական մարմիններ, ֆիզիկական մարմինները բաղկացած են մեկ կամ ավելի նյութերից։ Նյութը որից պատրաստված է մարմինը բաղկացած է առանձին մասնիկներից և դրանց միջև կան ազատ տարածություններ ․։ Տարբեր նյութեր ունեն տարբեր հատկություններ և մարդը օգտագործում է այդ հատկությունները իր կարիքների համար(ջերմադիմացկուն, հրակայուն, թեթև, ձգվող նյութեր)։

2.Ինչից են բաղկացած ֆիզիկական մարմնները:

Ֆիզիկական մարմինները բաղկացած են են նյութերից:

3.Ինչպիսի կառուցվածք ունի նյութը:

Նյութը կազմված է բաղկացած է առանձին մասնիկներից,որոնց միջև կան ազատ տարածութուններ:

4.Ինչպես են անվանում նյութի մասնիկները:

Այդ մասնիկները անվանում են ատոմներ ,հունարեն ՙՙատոմոս՚՚ բառից , որը նաշանակում է ՝անբաժանելի:

5.Որ նյութն են անվանում տարր:

Միևնույն տեսակի ատոմներից կազմված նյութը անվանվում է ՝ տարր:

6.Ինչ է մոլեկուլը:

Մոլեկուլը մեկից ավելի ատոմների միցման դեպքում առաջացած մասնիկ է:

7. Ինչ մոլեկուլներ են ձեզ հայտնի:

Մեզ հայտի մելեկուլ է՝  H2O,CO2, և այլն:

8.Որ մասնիկն է օժտված նյութի բոլոր հատկություններով:

9. Քանի անգամ է ատոմը փոքր խնձորից:

Ատոմը խնձերից փոքր է մոտ հարյուր միլիոն անգամ:

10.Ինչ է դիֆուզիան:

Դիֆուզիա կոչվում այն ֆիզիկական երևույթը,որի ժամանակ նյութը ինքնաբերաբար խառնվում է:

11.Ինչպես է ընթանում դիֆուզիան գազերում, հեղուկներում և պինդ մարմիններում:

Գազերում դիֆուզիան ավելի արագ է ընթանում քան հեղուկում:Դիֆուզիա է տեղի ունենում նաև պինդ մարմիններում,սակայն ավելի դանդաղ,քանց հեղուկներում:

12.Ինչպես է ջերմաստիճանի փոփոխությունը ազդում դիֆուզիայի արագության վրա:

Դաս 18. (01.03-05.03) Ձայնի առաջացումը,ձայնի տարածումը

1.Ինչ է ձայնը: Որ հաճախություններով ալիքներն են կոչվում ձայնային:

Այն առաձգական ալիքները, որոնք կարող են մարդու մոտ լսողական զգացողություն առաջացնել, կոչվում են ձայնային ալիքներ կամ պարզապես ձայն:

Մարդու ականջն ընդունակ է ընկալել մոտավորապես 16 Հց-ից մինչև 20 կՀց հաճախությամբ առաձգական ալիքները: Դրա համար էլ 16 Հց-ից մինչև 20 կՀց տիրույթում ընկած հաճախությունները կոչվում են ձայնային:

2.Ինչպես կարելի է համոզվել, որ պինդ միջավայրում ձայնն ավելի արագ է տարածվում քան օդում: 

3.Ինչ է պարզ ձայնը կամ երաժշտական տոնը:

Որոշակի հաճախությամբ ձայնային ալիքն այլ կերպ կոչվում է երաժշտական տոն։

4.Ինչից է կախված տոնի բարձրությունը:

Ձայնի բարձրությունը որոշվում է նրա հաճախությամբ. որքան մեծ է ձայնային ալիքում տատանումների հաճախությունը, այնքան բարձր է ձայնը: Փոքր հաճախությամբ տատանումներին համապատասխանում են ցածր ձայները, մեծ հաճախությամբ տատանումներին` բարձր ձայները:

5.Որն է երաժշտական ձայնի և աղմուկի տարբերությունը:

Երաժշտական ձայները, ի տարբերություն աղմուկի, պարբերական տատանումներ են:

6. Ինչ է արձագանքը:

Արձագանքը ձայնային ալիք է, որն անդրադարձել է որևէ արգելքից և վերադարձել դեպի սկզբնաղբյուրը

7. Ինչ է անդրաձայնը:

Լսելի ձայնի ավելի ﬔծ հաճախություն ունեցող ձայնային ալիքը կոչվում է անդրաձայն (ուլտրաձայն): Այս տիրույթի ձայնի հաճախությունը սկսվում է 20000 Հց-ից և շարունակվում ﬕնչև ﬕլիարդավոր հերցեր: Անդրաձայնի էներգիան այնքան ﬔծ է, որ դա կարելի է անﬕջապես զգալ: Եթե դուք ձեռքն իջեցնեք անդրաձայնային տատանուﬓեր կատարող հեղուկի ﬔջ, ապա սուր ցավ կզգաք:

8. Ինչպես են չղչիկներն ու դելֆինները հայթայթում իրենց սնունդը:

Չղջիկն ազատ կողմ նորոշվում է լիակատար մթության մեջ. թռչելիս կարողանում է հայտնաբերել և որսալ մանր միջատներ: Չղջիկի ականջները նման են ալեհավաքների, որոնք որսում են «ճառագայթիչից»՝ կոկորդից արձակված «ձայները»: Այդ «ձայները» 20 կՀց-ից բարձր հաճախությամբ մեխանիկական ալիքներ են, որոնք, ինչպես ենթաձայնը, մարդու լսողության օրգանը չի ընկալում, և կոչվում են անդրաձայնային ալիքներ կամ անդրաձայն:

Դաս 17. (22.02-26.02) §25. Մեխանիկական ալիքներ §26. Ալիքի երկարություն Ալիքի տարածման արագություն §27. Սեյսմիկ ալիքներ

1.Որ ալիքներն են կոչվում պարբերական:

Պարբերական դեֆորմացիայի հետևանքով մարմնի երկայնքով իրար հաջորդող դեֆորմացիաները,այդ վազող ալիքները կոչվում են պարբերական։

2.Ինչպես է առաջանում և տարածվում սեղմման դեֆորմացիայի ալիքը:

Սեղմման դեֆորմացիա առաջանում է, երբ որևէ մարմնի ազդեցությամբ այլ մասնիկներ իրարսեղմվելով ազդում են այլ մարմնի վրա, որը դրանից սկսում է տատանվել։

3.Որ ալիքն են անվանում մենավոր:

Ալիքի այն տեսակը, որի դեպքում որևէ տեղամասով սեղմման դեֆորմացիայի ալիքը անցնելուց հետոայդ տեղամասի մասնիկների շարժումը դադարում է, կոչվում է մենավոր ալիք։

4.Ինչպես կարելի է ցուցադրել երկար պարանի երկայնքով  <<վազող>> մենավոր ալիքը:

Պարանի մի մասը կապում ենք անշարժ մարմնից, մյուս մասը բռնում ենք ձեռքով, այնուհետև կտրուկ ծայրը տանում ենք մի կողմ և վերադարձնում։

5.Ինչ հատկանիշ է բնորոշ բոլոր մեխանիկական ալիքներին:

Միջավայրում ալիք տարածվելիս նյութչի տեղափոխվում, բայց տեղի է ունենում ալիքի փոխանակում։

6.Բացատրել թե ինչպես է գոյանում առաձգական ալիքը:

Երբ մեխանիկական ալիքը տարածվում է առաձգական միջավայրում։

7. Որ ալիքներն են կոչվում լայնական: Բերել լայնական ալիքների օրինակներ:

Եթե միջավայրի մասնիկները տատանվում են այնպիսի ուղղություններով, որոնք ուղղահայաց ենդեֆորմացիայի տարածման ուղղությանը, ապա ալիքը կոչվում է լայնական։ Օրինակ պարանիերկայնքով վազող ալիքը։

8.Որ ալիքներն են կոչվում երկայնական: Բերել օրինակներ:

Եթե միջավայրի մասնիկները տատանվում են այնպիսի ուղղություններով, որոնք համընկնում ենդեֆորմացիայի տարածման ուղղությանը, ապա ալիքը կոչվում է երկայնական։ Օրինակ օդում կամպողպատե ձողում տարածվող սեղմման դեֆորմացիայի ալիքները։

9.Ինչպիսի տատանումներ են կատարում միջավայրի մասնիկները,երբ այդ միջավայրով առաձգական ալիք է տարածվում:

Մեխանիկական

10.Որ երևույթներն են հաստատում,որ ալիքը տարածվում է վերջավոր արագությամբ:

Երբ պարանի ազատ ծայրից ալիքը հասնում է մյուս ծայր ոչ թե ակնթարթորեն, այլ որոշժամանակում, ապա այդտեղից եզրակացնում ենք, որ ալիքը ունի արագություն։

11.Մաթեմատիկորեն ինչպես է սահմանվում ալիքի տարածման արագությունը

V=(x2-x1)/T= (x2-x1)/ t2-t1

12.Ինչ է պարբերական ալիքի երկարություն:

Պարբերական ալիքի երկարությունը մեկ պարբերության ընթացքում ալիքի տեղափոխությունն է։ Այննշանակում են լամբդա տառով։

13.Ինչպես է ալիքի տարածման արագությունը կապված ալիքի երկարության և տատանումների պարբերության կամ հաճախության հետ:

Այն հավասար է ալիքի երկարության և տատանումների պարբերության հարաբերությանը։

14.Ինչով է պայմանավորված ալիքի երկարությունը և տատանումների հաճախությունը:

15. Որն է երկրաշարժի առաջացման մեխանիզմը ըստ ժամանակակից գիտական պատկերացումների:

16. Ինչպիսի սեյսմիկ ալիքներ գիտեք, և որքան են դրանց արագությունները:

17.Ինչ է երկրաշարժի ուժգնությունը: Ինչ է մագնիտուտը: Որն է դրանց տարբերությունը:

18. Հնարավոր է արդյոք կանխագուշակել երկրաշարժերը: Ինչու?

Դաս 16.§22. Էներգիայի փոխակերպումները տատանողական շարժման ժամանակ:

1. Որքան է սեփական տատանումներ կատարող ճոճոնակի լրիվ մեխանիկական    է  էներգիան:

2.Էներգիայի ինչ փոխակերպումներ են  տեղի ունենում ճոճանակի սեփական տատանումների ժամանակ:

3. Որ դիրքում է սեփական տատանումներ կատարող ճոճոնակի պոտենցիալ էներգիան առավելագույնը և որ դիրքում նվազագույնը:

4. Որ դիրքում է սեփական տատանումներ կատարող ճոճոնակի կինետիկ էներգիան առավելագույնը և որ դիրքում նվազագույնը:

5. Ինչպես կարելի է ստանալ չմարող տատանումներ:

6. Ինչ մեծություններից է կախված մաթեմատիկական ճոճանակի տատանումների պարբերությունը և ինչ մեծություններից  այն կախված չէ: Գրել բանաձևը:

7. Ինչ մեծություններից է կախված զսպզնզկզվոր ճոճանակի տատանումների պարբերությունը: Գրել բանաձևը:

8. Որքան է ազատ անկման արագացումը ՝ հասարակածում, բևեռներում, Երևանում:

9. Ինչու են հարկադրական տատանումները չմարող:

10. Ինչից է կախված հարկադրական տատանումների լայնույթը:

11. Ինչու են հարկադրական տատանումները չմարող:

12. Ինչից է կախված հարկադրական տատանումների լայնույթը:

13. Ինչ է ռեզոնանսը:

Դաս 13. Մեխանիկական տատանումներ

1.  Մեխանիկական տատանումների ինչ օրինակներ գիտեք:

Օրինակ՝ սրտի բաբախումը, կարի մեքենայի ասեղի շարժը, ճոճանակը

 3.  Որ տատանումներն են անվանում պարբերական:

Այն տատանումները,որոնք որոշակի հավասար ժամանակից հետո նույնությամբ կրկնվում են,կոչվում են պարբերական

 4.  Որ ֆիզիկական մեծությունն է կոչվում տատանումների պարբերություն:

Այն ամենափոքր ժամանակամիջոցը, որի ընթացքում տատանումները կրկնվում են, կոչվում է տատանման պարբերություն

 5.  Ինչ միավորներով է արտահայտվում տատանումների պարբերությունը:

Տատանումների պարբերությունը չափվում է ժամանակի միավորներով` վայրկյաններով, րոպեներով և այլն:

 6.  Ինչ է տատանումների լայնույթը: Ինչ միավորներվ է այն արտահայտվում:

Տատանումների լայնույթն այն առավելագույն հեռավորությունն է, որի չափով իր հավասարակշռության դիրքից կարողանում է հեռանալ տատանվող մարմինը։

 7.  Ինչ է տատանումների հաճախությունը: Ինչ միավորներով է այն արտահայտվում

Տատանումների հաճախությունը(ν) մեկ վայրկյանում կատարվող տատանումների թիվն է։Հաճախությունը արտահայտվում է հերցով (Հց)
ν=N/t 
ν=1/T  T=1/ν դա նշանակում է, որ հաճախությունը և պարբերությունը հակադարձ մեծություններ են:

 8.  Որ հաճախությունն է կոչվում 1 Հց:

Եթե տատանումների հաճախկությունը 1 Հց է նշանակում է, որ յուրաքանչյուր վայրկյանում տատանվող մարմինը կատարում է 1 տատանում:

 9.  Քանի  Հց է 1 կՀց-ը, 1 ՄՀց-ը, 1 ԳՀց-ը:

1կՀց=10³ Հց 1ՄՀց=10⁶ Հց 1ԳՀց=10⁹Հց

10. Ինչպես են որոշում տատանումների պարբերությունը և հաճախությունը:

11.Որոնք են տատանումների մարման պատճառները:

Մաթեմատիկական ճոճանակի տատանումներն օդի դիմադրության պատճառով մարող բնույթ են կրում, դրանց լայնույթն աստիճանաբար նվազում է, և, ի վերջո, ճոճանակը կանգ է առնում:

12. Ինչ պայմաններում ճոճանակի տատանումները կլինեն չմարող:

13.Ինչու են ճոճանակը անվանում տատանողական համակարգ:

14. Ինչ է մաթեմատիկական ճոճանակը:

15. Ինչ է զսպզնզկավոր ճոճանակը:

16.Որ տատանումներն են անվանում ազատ: Բերել օրինակներ:

17.Որ տատանումներն են կոչվում սեփական:

18.Որ տատանումներն են կոչվում հարկադրական: Բերել օրինակներ:

19. Որքան է սեփական տատանումներ կատարող ճոճոնակի լրիվ մեխանիկական    է  էներգիան:

20.Էներգիայի ինչ փոխակերպումներ են  տեղի ունենում ճոճանակի սեփական տատանումների ժամանակ:

21. Որ դիրքում է սեփական տատանումներ կատարող ճոճոնակի պոտենցիալ էներգիան առավելագույնը և որ դիրքում նվազագույնը:

22. Որ դիրքում է սեփական տատանումներ կատարող ճոճոնակի կինետիկ էներգիան առավելագույնը և որ դիրքում նվազագույնը: